Soalan :
Farhan merupakan murid Prasekolah
Ceria. Di usia enam tahun dia tidak mampu bersosial, tidak boleh bertutur dan
berkomunikasi. Dia juga sering bersifat agresif dan suka mencederakan diri.
Keadaan ini telah menyebabkan dia ketinggalan dalam pembelajaran didalam kelas.
Sebagai seorang guru, bincangkan strategi-strategi untuk membantu murid-murid
yang berkelakuan seperti Farhan dalam proses pengajaran dan pembelajaran.
Jawapan :
Pengetahuan tentang kanak-kanak
bekeperluan khas perlu ada pada setiap orang guru. Hal ini kerana pengetahuan
ini akan membantu seseorang guru bagi melaksanakan pengajaran dan pembelajaran
serta mengenalpasti tahap perkembangan murid-murid. Disamping itu juga, murid
dengan keperluan khas adalah berbeza daripada murid biasa dari segi kebolehan
mental, keupayaan fizikal, deria, tingkah laku sosial dan keupayaan emosi.
Mereka juga, perlu dirujuk kepada pakar perubatan untuk menentukan sama ada
mereka sesuai dihantar ke sekolah khas atau ke sekolah biasa dan mereka digalakkan
belajar di kelas biasa. Murid ini akan belajar bersama-sama dengan murid biasa,
dalam persekitaran yang sama, kurikulum yang sama dan diajar oleh guru yang
sama.Suasana seperti ini akan membiasakan murid keperluan khas dengan keadaan
dunia yang sebenar.
Walaupun guru yang mengajar murid ini
adalah guru biasa yang tidak mempunyai latihan khas untuk mengendalikan mereka,
guru atau pelaksana perlu tahu mengenai murid keperluan khas ini supaya mereka
boleh membuat penyesuaian dari segi pengajaran dan pembelajaran yang perlu
disediakan.Untuk membantu guru biasa ini, adalah disarankan supaya setiap
tadika yang ada murid keperluan khas mempunyai guru sokongan (support teacher)
yang mempunyai pengetahuan dan kemahiran asas tentang murid keperluan khas.
Pada pandangan saya Farhan boleh dikategorikan kanak-kanak bekeperluan khas dan
dia menunjukkan ciri-ciri kanak-kanak autistic.
Kanak-kanak autistik merupakan
golongan kanak-kanak yang menghidap autisme. Menurut Razhiyah (2008), autisme
berasal dari perkataan “autos” yang memberi makna diri sendiri manakala
perkataan “isme” pula bermaksud suatu aliran. Autisme bermaksud kecacatan
mental seumur hidup yang disebabkan oleh kegagalan fungsi otak (Zharulnizam Shah
2010) manakala menurut Yayasan Autisma Indonesia (2008), autisme adalah
gangguan perkembangan kompleks yang gejalanya muncul sebelum seseorang
kanak-kanak itu berusia tiga tahun. Selain itu, White,et. al. (2012)
mentakrifkan autisme sebagai ketidakupayaan dalam kemahiran sosial dan
komunikasi serta mempunyai minat dan aktiviti yang terhad. Sehubungan dengan
itu, kanak-kanak autistik adalah kanak-kanak yang mengalami kecacatan mental
yang mengakibatkan ketidakupayaan dalam kemahiran sosial, komunikasi dan mempunyai
minat dan aktiviti yang terhad.
Kajian mengenai kanak-kanak autistik
ini telah dipelopori oleh Leo Kanner pada tahun 1943 (White, et.al. 2012).
Beliau telah menjalankan kajian ke atas sebelas orang kanak-kanak yang mempunyai
masalah perkembangan bahasa yang lewat, mempunyai keupayaan intelektual normal,
tidak mempunyai masalah sistem saraf dan terdiri dari golongan yang berada.
Hasil kajian mendapati autisme terjadi adalah disebabkan oleh masalah biologi.
Acap kali kanakkanak ini dilabelkan sebagai kanak-kanak yang menghidap
skizofrenia, lemah minda, bodoh dan lembap sebelum kajian ini dilakukan.
Sehubungan dengan itu, terdapat perbezaan di antara kanak-kanak yang menghidap
autisme dengan kanak-kanak yang penyakit skizofrenia.
Kanak-kanak autistik sering menunjukkan
ketidakupayaan mereka dalam perkembangan sosial, komunikasi dan juga
tingkahlaku (Ministry Of Education British Columbia 2000). Kenyataan ini
disokong oleh kajian lepas menyatakan bahawa tiga ketidakupayaan utama
kanak-kanak autistik adalah ketidakupayaan komunikasi sosial, ketidakupayaan
interaksi sosial dan ketidakupayaan imaginasi. Hal ini mengakibatkan mereka
tidak dapat memberikan tindak balas terhadap sesuatu rangsangan seperti
bunyibunyian atau objek yang mereka lihat. Walaupun begitu, tidak semua
kanak-kanak autistic mengalami ketiga-tiga ketidakupayaan ini.
Kanak-kanak autistik sebenarnya boleh
melihat dan mendengar. Namun, kecacatan mental yang dihadapi menyebabkan mereka
sukar untuk memahami dan mentafsir maklumat yang diperoleh. Mereka juga dilihat
seperti tidak tahu memulakan atau melibatkan diri dalam komunikasi (Ganz,
Kaylor, Bourgeoia dan Hadden, 2008) dan juga tidak mampu mempamerkan emosi
mereka kepada individu sekeliling mereka. Kenyataan ini disokong oleh
kajian-kajian lepas menyatakan bahawa kanak-kanak autistik sering berhadapan
dengan cabaran-cabaran seperti penggunaan bahasa, penggunaan perkataan,
imaginasi dan seterusnya menggunakan pemikiran secara abstrak. Hal ini jelas
menunjukkan kanak-kanak autistik menghadapi masalah pertuturan dan bahasa. Ekoran
daripada masalah ini, mereka sering berdepan dengan masalah tingkahlaku bagi
menunjukkan rasa tidak puas hati mereka terhadap
orang di sekelilingnya (Mancil dan Boman 2010).
Sehubungan dengan itu, pendidikan dan
pendekatan yang sesuai perlu diberikan kepada mereka. Hal ini menunjukkan
guru-guru pendidikan khas memainkan peranan penting dalam membantu kanak-kanak
ini menangani ketidakupayaan mereka. Oleh hal sedemikian, guru-guru perlu
merangka strategi pengajaran dan pembelajaran yang berkesan agar dapat dilaksanakan
kepada kanak-kanak autistik dalam menangani masalah mereka.
Ciri-Ciri
Kanak-Kanak Autistik Bermasalah Pertuturan Dan Bahasa
Anggaran kanak-kanak autistik yang
tidak boleh bertutur langsung atau mempunyai kebolehan bertutur yang minimum di
Amerika Syarikat adalah dua puluh lima peratus sehingga enam puluh satu peratus
(Schlosser dan Wendt 2008). Hal ini menunjukkan kanakkanak autistik berdepan
dengan masalah komunikasi yang serius. Gejala autisme di kalangan kanak-kanak
boleh dikesan pada usia 1 ½ tahun sehingga 3 tahun (Zharulnizam Shah 2010). Antara
simptom-simptom yang boleh dilihat adalah tiada tindak balas apabila nama
mereka dipanggil dan perkembangan pemerolehan pertuturan yang lewat (Paul
2009). Kesannya, kanak-kanak autistik dilihat seperti terperangkap di dalam
dunianya sendiri seolah-olah komunikasi adalah tidak penting.
Lambat memulakan pertuturan merupakan
ciri-ciri kanak-kanak autistik bermasalah pertuturan (Kasran 2003). Hal ini
disebabkan oleh perkembangan mereka yang lewat daripada kanak-kanak yang
normal. Sebagai contoh, pada usia kanak-kanak setahun, mereka seharusnya sudah
boleh menyebut dua hingga tiga perkataan tambahan seperti ‘mama’ dan ‘papa’.
Namun, kanak-kanak autistik masih tidak dapat menyebut perkataan ini. Selain itu,
kanak-kanak autistik juga didapati tidak menggerakkan mata dan kepala mereka ke
arah bunyi yang diberikan seolah-olah mereka kelihatan seperti orang pekak.
Mereka juga tidak memberikan sebarang respon apabila nama mereka dipanggil dan
mereka juga dilihat terlalu diam berbanding kanak-kanak lain yang sebaya dengan
mereka.
Selain itu, ketiadaan ‘babbling’,
gerak laku dan isyarat pertuturan dapat dilihat daripada kanak-kanak autistik
(Bregman dan Higdon, 2012). Hal ini disebabkan oleh kepadatan neuron di dalam
saraf yang dinamakan amyglada dan hippocampus di dalam otak kanak-kanak
autistik. Sistem saraf amyglada mempunyai hubungkait dengan deria kulit danotot,
rasa, penglihatan, pendengaran, bau, pertuturan dan pergerakan motor manakala
saraf hippocampus pula berperanan merangsang pembelajaran dan memori seseorang
individu (Morris 2005). Kerosakan kedua-dua saraf ini mengakibatkan kegagalan
menyimpan maklumat terbaru di dalam memori serta menyebabkan tiada ‘babbling’,
gerak laku, isyarat dan pertuturan di kalangan kanak-kanak autistik.
Kelainan dalam pertuturan juga sering
berlaku kepada kanak-kanak autistic bermasalah pertuturan dan bahasa (Bregman dan
Higdon, 2012). Mereka sering menunjukkan perbezaan yang berikut seperti ritma
yang stereotype atau berlagu-lagu dengan bunyi yang dipanjangkan secara
berlebihan, pengeluaran vokal yang berubah-ubah turun naik tidak seperti biasa,
pic suara yang terhad dan nada bunyi yang berbeza dan tidak konsisten dengan
makna yang ditekankan secara lisan. Mereka juga gagal menunjukkan isyarat bukan
lisan seperti ekspresi muka semasa komunikasi (Bregman dan Higdon, 2012).
Kesannya, sering kali timbul salah faham di kalangan pihak yang mendengar
terhadap kanak-kanak ini.
Ada sesetengah kanak-kanak autistik
mengalami ekolalia iaitu sering mengulangi percakapan yang didengar (Ministry
of Education British Columbia 2000). Ekolalia bermaksud mengajuk atau
mengulangi percakapan orang lain (Zharulnizam Shah 2010). Terdapat tiga jenis
ekolalia iaitu ekolalia serta-merta, ekolalia lewat dan ekolalia ringan. Ekolalia
serta merta (immediate echolalia) bermaksud pengulangan yang tepat dan serta merta
apabila sesuatu perkataan disebut manakala ekolalia lewat (delayed echolalia) bermaksud
sesuatu perkataan itu diucapkan agak lama selepas perkataan asal disebut. Ekolalia
ringan (mitigated echolalia) pula bermaksud pengulangan perkataan yang segera tetapi
mengandungi perubahan terhadap susunan kata dan apa yang dituturkan. Namun pada
hakikatnya kanak-kanak ini sebenarnya tidak berniat untuk melakukan sebarang
komunikasi semasa mereka mengulangi sesuatu perkataan.
Kanak-kanak autistik juga kurang cekap
dalam menarik perhatian rakan sebayanya untuk berinteraksi dengannya. Ketiadaan
‘eye contact’ ketika berkomunikasi menyebabkan mereka tidak berupaya mengikuti
perbualan rakan sebayanya (Ministry of Education British Columbia 2000). Hal
ini menyebabkan mereka tidak dapat memahami ekspresi orang lain dan sering
memberikan tindak balas yang salah. Sekiranya mereka menginginkan sesuatu, mereka
lebih gemar menarik tangan orang dewasa daripada menunjuk barang yang diingini.
Namun begitu, sesetengah kanak-kanak autistik boleh menyebut sesuatu perkataan,
frasa atau ayat namun tidak berupaya mengaplikasikannya. Oleh itu, ibu bapa
seharusnya sedar dan peka tentang keganjilan yang berlaku kepada anak mereka
dari peringkat awal lagi.Pengesanan awal membolehkan kanak-kanak autistik ini
diberi rawatan intervensi bagi meminimumkan ketidakupayaan mereka.
Punca-Punca
Masalah Pertuturan Dan Bahasa Kanak-Kanak Autistik
Menurut Zharulnizam Shah (2010),
statistik pada tahun 2010 menunjukkan kadar rakyat Malaysia yang menghidap
autisme adalah seramai 47000 orang . Gejala autisme ini empat ganda lebih kerap
terjadi kepada kanak-kanak lelaki (Cohen 2011) berbanding kanakkanak perempuan
tanpa mengira kaum, bangsa, taraf sosial dan ekonomi keluarga. Namun begitu,
kajian oleh National Autism Society of Malaysia (2011) mendapati bilangan
kanakkanak autistik ini meningkat sebanyak 30 peratus sejak 3 tahun yang lepas.
Tambahan, kajian oleh Cohen (2011) menunjukkan kadar kelahiran bayi autistik kini
adalah satu nisbah seratus sepuluh kelahiran. Oleh itu, pengenalpastian
terhadap punca-punca masalah pertuturan di kalangan kanak-kanak autistik perlu
dikaji agar langkah-langkah pencegahan dan rawatan yang sewajarnya dapat
diberikan.
Antara punca kanak-kanak autistik
menghadapi masalah bertutur adalah disebabkan oleh faktor genetik (Ministry of
Education British Columbia 2000). Hal ini terjadi disebabkan oleh kehadiran
beberapa gen yang berpisah dan berinteraksi antara satu sama lain Bregman dan
Higdon, 2012) sehingga menyebabkan proses penularan genetik menjadi kompleks.
Pihak saintis sedang berusaha mengkaji untuk mengenal pasti gen mana yang terlibat
dan bagaimana gen tersebut terlibat. Menurut Razhiyah (2008), kebarangkalian pasangan
kembar seiras untuk menghadapi autisme atau masalah interaksi sosial dan kefahaman
bahasa adalah tinggi sekiranya pasangannya mengidap autisme.
Selain itu, jangkitan virus yang
dihadapi oleh si ibu semasa hamil turut menyumbang kepada punca seorang
kanak-kanak menghidap autisme. Jangkitan virus seperti Rubella, Toxo, Herpes,
pemakanan yang tidak berzat, keracunan makanan boleh mempengaruhi pertumbuhan
sel otak dan seterusnya mengganggu fungsi otak bayi. Hal ini menyebabkan aspek
komunikasi, pemahaman dan interaksi terganggu. Faktor pencernaan didapati
menjadi punca terjadinya autisme di kalangan kanakkanak. Kajian mendapati lebih
60 peratus kanak-kanak autistik menghadapi masalah pencernaan (Jamila K.A.
Mohamed 2005). Makanan yang dimakan oleh bayi seperti susu daripada haiwan dan
tepung gandum tidak dapat dicerna dengan baik oleh tubuh. Kesannya protein
tidak dapat ditukar kepada asid amino yang dibuang dan badan terus menyerap protein.
Akibatnya sel-sel otak menjadi rosak dan seterusnya mengganggu fungsi otak yang
melibatkan aspek kognitif, komunikasi reseptif, perhatian dan tingkah laku.
Strategi
Pengajaran Dan Pembelajaran Guru Terhadap Kanak-Kanak Autistik Bermasalah
Pertuturan Dan Bahasa.
Pendidikan untuk semua menekankan
bahawa semua kanak-kanak mempunyai hak untuk mendapatkan pendidikan tanpa
mengira perbezaan latar belakang dan kebolehan termasuklah kanak-kanak
autistik. Kanak-kanak autistik merupakan kanak-kanak kategori bermasalah pembelajaran
dan memerlukan pembelajaran yang sesuai agar keperluannya dapat dipenuhi. Kanak-kanak
autistik tidak sesuai mengikuti pembelajaran di kelas aliran perdana kerana kandungan
pelajarannya tidak memenuhi keperluan mereka serta penggunaan bahasa lisan sebagai
dominan dalam arahan (Carnahan 2006). Hal ini disokong oleh kajian- kajian
lepas menyatakan kanak-kanak autistik mempunyai kelemahan dalam bahasa lisan
(Carnahan 2006). Oleh itu, strategi pengajaran dan pembelajaran mediatif,
koperatif, masteri dan pemusatan murid dan bahan boleh dilaksanakan terhadap
kanak-kanak ini (Mok Soon Sang 2007).
Strategi pengajaran dan pembelajaran
mediatif amat sesuai digunakan terhadap kanak-kanak autistik. Pengajaran
berbantukan komputer boleh digunakan semasa proses pengajaran dan pembelajaran
kanak-kanak autistik. Penggunaan simbol-simbol grafik yang menarik bukan sahaja
dapat membantu kanak-kanak ini mengingat malah menyokong pemahaman mereka
(Valiquette, Sutton dan Ska, 2010). Dengan ini, mereka boleh mengulangi rakaman
suara yang telah didengari sambil menyebut sesuatu perkataan, frasa atau ayat
secara berulang-ulang sehingga mereka memperoleh kefahaman. Guru-guru juga boleh
memberikan latihan seperti menekan butang bagi setiap jawapan yang betul
sebagai peneguhan terhadap apa yang telah dipelajari.
Seterusnya, strategi pengajaran dan
pembelajaran koperatif pula menekankan pelaksanaan aktiviti berkumpulan.
Murid-murid akan dibahagikan kepada beberapa kumpulan kecil untuk memudahkan
proses pemantauan dilakukan. Antara kebaikan penggunaan strategi pengajaran dan
pembelajaran ini adalah guru-guru dapat memberi laluan dan galakan kepada
kanak-kanak untuk berinteraksi dengan rakan sebaya mereka. Ini bertujuan untuk
meningkatkan kemahiran bertutur di samping menambahkan perbendaharaan kata.
Guru-guru juga boleh menggunakan bahan-bahan visual (Anonymous 2005) semasa proses
pengajaran dan pembelajaran seperti Picture Exchange Communication System (PECS)
(Carnahan 2006). PECS amat sesuai digunakan untuk kanak-kanak autistik yang tidak
bertutur atau mempunyai kebolehan bertutur yang minimum (Roa dan Gagie, 2006).
PECS merupakan satu program yang
mengandungi enam fasa yang berperanan untuk membangunkan kemahiran bertutur
kanak-kanak bagi membolehkan mereka berkomunikasi (Spence-Cochran dan Pearl,
2012). Setiap fasa yang dijalankan perlu dilakukan mengikut urutan.
Kajian-kajian lepas menunjukkan bahawa terdapat peningkatan dalam jumlah perbendaharaan
kata kanak-kanak autistik di samping tingkahlaku yang tidak diingini turut berkurangan.
Hal ini menunjukkan bahawa program ini amat sesuai digunakan oleh guruguru di
dalam bilik darjah bagi membantu mereka menangani masalah pertuturan dan
bahasa.
Sesetengah kanak-kanak autistik tidak
dapat membangunkan kemahiran pertuturan mereka sendiri dan memerlukan satu
sistem komunikasi yang berkait dengan pengalaman, persekitaran dan interaksi
mereka dengan orang dewasa (Light dan Drager, 2007). Hal ini menunjukkan
kanak-kanak autistik memerlukan pengajaran secara individu. Oleh itu, strategi pengajaran
dan pembelajaran masteri amat sesuai digunakan kerana menekankan pembelajaran
secara individu.
Kanak-kanak autistik tidak dapat membangunkan
kemahiran pertuturan mereka secara automatik (Ministry of Education British
Columbia 2000) seperti kanak-kanak tipikal yang lain tetapi dapat membentuk
satu bentuk komunikasi mereka sendiri. Biasanya, mereka akan menggunakan
pergerakan tubuh badan dan ekspresi sebagai medium komunikasi. Oleh itu,
guru-guru perlu memahami dan mempunyai pengetahuan tentang bentuk komunikasi
kanak-kanak ini. Aktiviti-aktiviti seperti memandang muka guru semasa guru
mengajar, memandang satu kedudukan (tidak memerlukan bertentang mata) dan meletakkan
tangan pada tempat yang diarahkan serta memberi pujian dapat membantu mereka membentuk
kemahiran bertutur secara tidak langsung.
Di samping itu, strategi pemusatan
murid dan bahan juga boleh digunakan oleh guruguru pendidikan khas terhadap
kanak-kanak autistik. Murid-murid digalakkan bergerak aktif dalam aktiviti
pembelajaran yang dijalankan manakala guru merupakan pemimpin yang membimbing
murid-murid menjalankan aktiviti pembelajaran. Sebagai contoh penggunaan skrip
sosial sebagai bahan pengajaran. Berdasarkan kajian yang telah dibuat, apabila
kanakkanak autistik yang diajar menggunakan skrip sosial melalui contoh,
penggalakan dan pengukuhan, interaksi mereka dengan rakan sebaya dan orang
dewasa didapati meningkat secara tidak langsung (Ganz, Kaylor, Bourgeois dan
Hadden, 2008) selain dapat menggalakkan pertuturan.
Walaupun kanak-kanak autistik
mengalami kecacatan mental seumur hidup mereka, namun mereka merupakan individu
yang unik dan istimewa. Ibu bapa khasnya amat mengharapkan anak mereka belajar
untuk bertutur (Paul, 2009). Di sinilah peranan guru-guru dikatakanpenting
dalam membantu meningkatkan kemahiran bertutur mereka dengan melaksana strategi
pengajaran dan pembelajaran yang sesuai mengikut tahap keupayaan dan kebolehan mereka.
Antara aktiviti yang boleh dilaksanakan oleh guru-guru adalah melaksanakan
terapi berkuda, terapi muzik, mengadakan lawatan sambil belajar luar dari
kawasan sekolah serta membina kolaborasi dengan pihak ibu bapa.
Terapi berkuda adalah satu bentuk
rawatan yang diberikan kepada kanak-kanak dengan keperluan khas menggunakan
kuda. Menurut Macauley dan Gutierrez (2004), terapi berkuda merupakan satu
bentuk strategi rawatan sama ada terapi fizikal, cara kerja atau pertuturan
yang menggunakan pergerakan kuda. Pergerakan kuda banyak mempengaruhi pergerakan
kanak-kanak.Semasa kanak-kanak autistik menunggang kuda, pergerakan kuda dikatakan
dapat membantu mereka terutama dalam membetulkan masalah saraf yang dihadapi.
Kajian lepas turut mendapati pertuturan kanak-kanak yang mendapat rawatan terapi
berkuda adalah lebih baik daripada kanak-kanak yang mendapat rawatan biasa.
Sehubungan dengan itu, guru-guru bolehlah mengambil inisiatif dengan mengadakan
kolaborasi dengan pemilik ladang kuda dan menjadikan aktiviti ini sebagai
aktiviti tahunan bagi membantu kanak-kanak autistik khasnya bagi meningkatkan
kemahiran pertuturan mereka.
Selain itu, terapi muzik juga dapat
membantu kanak-kanak autistik yang mengalami masalah pertuturan. Secara
umumnya, terapi muzik ini berperanan untuk memulih, memelihara dan meningkatkan
taraf kesihatan mental dan fizikal seseorang. Bagi kanakkanak autistik,
menyebut lirik lagu yang dipelajari dapat membantu mereka menangani masalah
pertuturan yang dialami. Pengulangan perkataan secara berulang-ulang dapat membantu
mereka membentuk kefahaman yang jelas tentang makna sesuatu perkataan dan seterusnya
menambah perbendaharaan kata mereka. Keyakinan diri mereka juga dapat dipertingkatkan
melalui terapi muzik ini. Tambahan, mereka turut diajar untuk bergaul dengan
rakan-rakan sebaya mereka melalui pergerakan muzik.
Lawatan sambil belajar juga merupakan
salah satu aktiviti yang boleh membina minda kanak-kanak autistik. Lawatan ke
zoo atau taman burung membolehkan murid mengenal haiwan-haiwan tersebut secara
dekat. Ini memberikan satu ilmu baru kepadamurid-murid khasnya kanak-kanak
autistik. Dengan ini, mereka akan terdorong untuk berinteraksi di samping
menambah perbendaharaan kata mereka. Contohnya guru boleh mengajar dan membantu
murid menyebut nama binatang yang dilihat. Hal ini secara tidak langsung dapat
mengatasi masalah pertuturan dan bahasa yang dihadapi oleh kanak-kanak autistik.
Kolaborasi dengan ibu bapa turut
memainkan peranan penting dalam membantu kanak-kanak autistik ini dalam
menangani ketidakupayaan mereka. Pendidikan yang berterusan di rumah dapat
memberikan impak yang positif kepada kanak-kanak tersebut. Kanak-kanak yang
mendapat pendidikan dan perhatian daripada ibu bapa di rumah menunjukkan
perkembangan yang lebih baik berbanding kanak-kanak yang menerima pendidikan
di sekolah sahaja. Bukan sahaja dapat meningkatkan potensi perkembanganmereka
malah turut meningkatkan keyakinan diri kanak-kanak tersebut. Hal ini
jelasmenunjukkan kolaborasi antara guru-guru dan ibu bapa memberi impak yang
besar terhadap kehidupan kanak-kanak berkeperluan khas. Oleh hal sedemikian,
guru-guru perlu membina hubungan yang baik dengan ibu bapa agar kebajikan
kanak-kanak ini terus terjamin.